TƯỞNG NIỆM TÔ THUỲ YÊN

Từ Thức

Một năm đã trôi qua, ngày TÔ THUỲ YÊN từ trần.

Những lúc lạc lõng, không biết mình đang ở đâu, đi đâu, nhiều người quay về với thơ phú, với thi sĩ. Nhất là những thi sĩ, ngoài cái ngổn ngang tâm sự riêng, còn chia cái đau chung của đồng bào, của dân tộc. Còn là chứng nhân của một cơn ác mộng, một thời đại khủng khiếp. Như Tô Thuỳ Yên.

Nếu tình yêu dễ diễn tả qua thơ hơn là văn vần, hơn là diễn văn, cái đau thương uất nghẹn cũng vậy. Phải bao nhiêu trang mới nói được tất cả cái đau đớn trong 2 câu thơ Tô Thuỳ Yên, diễn tả cuộc chạy giặc:

Xứ khổ, gây chi mùa thảm khốc

Hỡi ơi trời đã bỏ rơi dân

Hay tia hy vọng le lói trong bể khổ: 

Xin cám ơn hoa đã vì ta nở

Thế giới vui vì những chuyện lẻ loi

Người Việt làm thơ rất nhiều, nhưng thi sĩ, rất hiếm. Thi sĩ một mình một chiếu như Tô Thuỳ Yên (TTY) còn hiếm hơn nữa. 

Để tưởng niệm nhà thơ đã ra đi, không gì hơn là đọc lại ‘’Ta Về ‘’. Tất cả ngôn ngữ, phong thái TTY phảng phất trong đó

Thơ TTY chững chạc, cổ điển như thơ Đường, nhưng mới lạ, táo bạo hơn thơ mới. Đạo mạo như một người đứng tuổi, một ông đồ già, từng trải, ngồi nhâm nhi bên tách trà, ngẫm nghĩ về nhân tình thế thái, về cuộc đời dâu biển:

Ta ngẩn ngơ trông trời đất cũ 

Nghe tàn cát bụi tháng năm bay

Chỉ có thế. Trời câm đất nín 

Đời im lìm đóng váng xanh xao 

nhưng trẻ, mạnh, vũ bão như thanh niên vào đời, muốn yêu, muốn thương, muốn nhớ, muốn sống.

Ta về dẫu phải đi chân đất

Khắp thế gian này để gặp em

Có những nhà văn, nhà thơ qua từ ngữ hay cái nhìn, người ta biết là dân Hà Nội, Huế hay Sài Gòn.

Ngôn ngữ TTY không Bắc, không Nam, không Sài gòn, Hà Nội, bởi vì đó là tiếng thở dài, tiếng khóc, cái quặn đau của người Việt. Đặc Việt Nam, nhưng mở rộng ra những chân trời mới. 

Đau xót, bi quan nhưng bao dung ; đứng ngoài, đứng trên cái thù hận, để thấy cái bát ngát của đất trời. Rất zen, rất thiền :

Chút rượu hồng đây xin rưới xuống 

Giải oan cho cuộc biển dâu này

Từ ngữ TTY đài các nhưng gần gũi, sáng tạo cực kỳ nhưng tưởng như dễ dãi. Vừa lạ, vừa thực. Vừa xa vừa gần gũi. Việc đó không phải dễ. Có người dùng chữ lạ, câu lạ, nhưng không thực, chỉ lộ cái lập dị, giả tạo. Có người rất thực, nhưng nhàm, nếu không thô tục, bởi vì cái thực trong nghệ thuật, nó khác với sự thực ngoài đời.

TTY ra đi, bỏ dở thiên trường ca về nỗi đoạn trường của một dân tộc. ” Ta tiếc đời ta sao hữu hạn/ Đành không trải hết được lời ta ” 

Sáng dậy, nghe tin TTY ”đi xa ”, cứ muốn tin là một fake news, một chuyện không có thực…

Đi xa như lạc trong trời đất

Thủy tận, sơn cùng xí xoá ta

Cõi chiều đứng lại, khóc như liễu

Có thật là ta đã đi xa? (Đi xa. TTY )

Sơn cùng, thủy tận xí xóa người, nhưng sẽ bó tay, làm sao xóa được ”Ta Về”, ”Chiều trên Phá Tam Giang”..

Làm sao xoá được Tô Thuỳ Yên.

Paris, tháng 5.

TA VỀ

Tô Thùy Yên

Ta về một bóng trên đường lớn 

Thơ chẳng ai đề vạt áo phai 

Sao bỗng nghe đau mềm phế phủ 

Mười năm đá cũng ngậm ngùi thay

Vĩnh biệt ta-mười-năm chết dấp 

Chốn rừng thiêng im tiếng nghìn thu 

Mười năm mặt sạm soi khe nước 

Ta hóa thân thành vượn cổ sơ

Ta về qua những truông cùng phá 

Nếp trán nhăn đùa ngọn gió may 

Ta ngẩn ngơ trông trời đất cũ 

Nghe tàn cát bụi tháng năm bay

Chỉ có thế. Trời câm đất nín 

Đời im lìm đóng váng xanh xao 

Mười năm, thế giới già trông thấy 

Đất bạc màu đi, đất bạc màu

Ta về như bóng chim qua trễ 

Cho vội vàng thêm gió cuối mùa 

Ai đứng trông vời mây nước đó 

Ngàn năm râu tóc bạc phơ phơ

Một đời được mấy điều mong ước 

Núi lở sông bồi đã mấy khi 

Lịch sử ngơi đi nhiều tiếng động 

Mười năm, cổ lục đã ai ghi

Ta về cúi mái đầu sương điểm 

Nghe nặng từ tâm lượng đất trời 

Cảm ơn hoa đã vì ta nở 

Thế giới vui từ nỗi lẻ loi

Tưởng tượng nhà nhà đang mở cửa 

Làng ta ngựa đá đã qua sông 

Người đi như cá theo con nước 

Trống ngũ liên nôn nả gióng mừng

Ta về như lá rơi về cội 

Bếp lửa nhân quần ấm tối nay 

Chút rượu hồng đây xin rưới xuống 

Giải oan cho cuộc biển dâu này

Ta khóc tạ ơn đời máu chảy 

Ruột mềm như đá dưới chân ta 

Mười năm chớp bể mưa nguồn đó 

Người thức mong buồn tận cõi xa

Ta về như hạt sương trên cỏ 

Kết tụ sầu nhân thế chuyển dời 

Bé bỏng cũng thì sinh, dị, diệt 

Tội tình chi lắm nữa người ơi

Quán dốc hơi thu lùa nỗi nhớ 

Mười năm người tỏ mặt nhau đây 

Nước non ngàn dặm bèo mây hỡi 

Đành uống lưng thôi bát nước mời

Ta về như sợi tơ trời trắng 

Chấp chới trôi buồn với nắng hanh 

Ai gọi ai đi ngoài cõi vắng 

Dừng chân nghe quặn thắt tâm can

Lời thề buổi ấy còn mang nặng 

Nên mắc tình đời cởi chẳng ra 

Ta nhớ người xa ngoài nỗi nhớ 

Mười năm ta vẫn cứ là ta

Ta về như tứ thơ xiêu tán 

Trong cõi hoang đường trắng lãng quên 

Nhà cũ mừng còn nguyên mái, vách 

Nhện giăng, khói ám, mối xông nền

Mọi thứ không còn ngăn nắp cũ 

Nhà thương-khó quá sống thờ ơ 

Giậu nghiêng cổng đổ, thềm um cỏ 

Khách cũ không còn, khách mới thưa

Ta về khai giải bùa thiêng yểm 

Thức dậy đi nào, gỗ đá ơi 

Hãy kể lại mười năm chuyện cũ 

Một lần kể lại để rồi thôi

Chiều nay ta sẽ đi thơ thẩn 

Thăm hỏi từng cây, những nỗi nhà 

Hoa bưởi, hoa tầm xuân có nở? 

Mười năm, cây có nhớ người xa?

Ta về như đứa con phung phá 

Khánh kiệt đời trong cuộc biển dâu 

Mười năm, con đã già trông thấy 

Huống mẹ cha đèn sắp cạn dầu

Con gẫm lại đời con thất bát 

Hứa trăm điều một chẳng làm nên 

Đời qua, lớp lớp tàn hư huyễn 

Giọt lệ sương thầm khóc biến thiên

Ta về như tiếng kêu đồng vọng 

Rau mác lên bờ đã trổ bông 

Cho dẫu ngàn năm em vẫn đứng 

Chờ anh như biển vẫn chờ sông

Ta gọi thời gian sau cánh cửa 

Nỗi mừng giàn giụa mắt ai sâu 

Ta nghe như máu ân tình chảy 

Tự kiếp xưa nào tưởng lạc nhau

Ta về dẫu phải đi chân đất 

Khắp thế gian này để gặp em 

Đau khổ riêng gì nơi gió cát 

Thềm nhà bụi chuối thức thâu đêm

Cây bưởi xưa còn nhớ, trắng hoa 

Đêm chưa khuya quá hỡi trăng tà 

Tình xưa như tuổi già không ngủ 

Thức trọn, khua từng nỗi xót xa

Ta về như giấc mơ thần bí 

Tuổi nhỏ đi tìm một tối vui 

Trăng sáng soi hồn ta vết phỏng 

Trọn đời nỗi nhớ sáng khôn nguôi

Bé ơi, này những vui buồn cũ 

Hãy sống, đương đầu với lãng quên 

Con dế vẫn là con dế ấy 

Hát rong bờ cỏ giọng thân quen

Ta về như nước Tào Khê chảy 

Tinh đẩu mười năm luống nhạt mờ 

Thân thích những ai giờ đã khuất 

Cõi đời nghe trống trải hơn xưa

Người chết đưa ta cùng xuống mộ 

Đâu còn ai nữa đứng bờ ao 

Khóc người ta khóc ta rơi rụng 

Tuổi hạc ôi ngày một một hao

Ta về như bóng ma hờn tủi 

Lục lại thời gian kiếm chính mình 

Ta nhặt mà thương từng phế liệu 

Như từng hài cốt sắp vô danh

Ngồi đây nền cũ nhà hương hỏa 

Đọc lại bài thơ thủa thiếu thời 

Ai đó trong hồn ta thổn thức 

Vầng trăng còn tiếc cuộc rong chơi

Ta về như hạc vàng thương nhớ 

Một thủa trần gian bay lướt qua 

Ta tiếc đời ta sao hữu hạn 

Đành không trải hết được lòng ta.

Related posts